Devletler ve İş Dünyası Paydaş Kapitalizmine Hazırlanıyor…

İş dünyası kapitalizmin krizlerinden önemli ölçüde etkileniyor. 21. Yüzyılda sektörler, dış ticaret ortakları ve iş modellerinde önemli yapısal değişimler var. Ülkemizde de bu konu Ali Koç’un, 2015 yılındaki G20 zirvesi öncesi iş dünyasının bir araya geldiği B20 toplantısında kapitalizmin bittiğini söylemesiyle gündeme gelmişti.

Bu tartışmalarda mevcut kapitalizm modelinin ekonomik eşitsizlik, dünya üzerindeki kaynakların yıkıcı şekilde kullanılması ve çevre tahribatına neden olduğu vurgulanıyor. Ekonomik sistemlerden sadece küçük bir azınlığı değil bütün insanları ve içinde yaşanılan çevreyi koruması bekleniyor. Tabii ki bu süreçte devletlere de önemli görevler düşüyor.

Nitekim günümüzde iklim değişikliği ile bağlantılı görülen ekonomik sorunlar ön plana çıktı. Milyonlarca insan göç etmekte ve emek piyasasında çalışma koşulları giderek kötüleşmektedir.

Kapitalizm tartışmalarında dünyadaki nüfus artış hızının yüksekliği de sorun olarak görülüyor. Dünya kaynaklarının tükenmesi, çevre kirliliği ve devletlerin bu sorunlarla mücadelede yetersiz kaldığı görüşü giderek daha fazla kabul görüyor.

Ancak nüfus artışı teori ve politika açısından çok tartışmalı bir konu. Çünkü yüksek nüfus ülkelerin ekonomik büyümesi için gerekli ve günümüzde ekonomik milliyetçiliğin politika başlıklarından birisi.

Yeni ekonomik sistem arayışlarında “paydaş kapitalizmi”nin önerildiği görülüyor. Bu çerçevede 2020 yılında Dünya Ekonomik Forumu şirketler için “paydaş kapitalizmi göstergeleri” uygulamasını başlattı. Göstergeler sürdürülebilir kalkınma hedefleri ile ilgili ve insan, gezegen, refah ve yönetim prensipleri gibi başlıklardan oluşmaktadır.

Şirketlerin rekabet güçlerini koruyabilmeleri için bu ilkelere uymaları gerekecek.

Paydaş kapitalizmi nüfus kontrolü yanında yeni bir sosyal düzen de gerektiriyor. Devletler mevcut politika araçlarıyla bütün üretim ve tüketim faaliyetlerinin karbon ayak izlerini tespit etmek ve sosyoekonomik yapıyı dönüştürmekte zorlanacaklar. Sistem tamamen dijital teknolojilere dayalı gelişecek.

Dolayısıyla burada kapitalizmin ortadan kalkması değil sadece daha eşitlikçi, insan odaklı ve çevreye duyarlı hale gelmesi için bir model değişikliği ile karşı karşıyayız.

**********************************************
Not: Bu yazıda aşağıdaki kaynaklardan yararlandım.
Pınar Yardımcı, Zeynep Karaçor ve Sevilay Konya (2017). Welfare And Governance Crises of Neoliberal Globalization: The New Institutional Economics Perspective. https://hrcak.srce.hr/187393?lang=en
Pınar Yardımcı (2022). Sürdürülebilirlik İktisadı Perspektifinden Döngüsel Ekonomi ve Uluslararası Ticaret. Çevre Ekonomisi – Makro Boyutlarıyla içinde. Ed. Sevilay KONYA, Nobel Akademik Yayıncılık, 1. Baskı, Ekim, s.251-278, https://www.nobelyayin.com/cevre-ekonomisi-makro-boyutlariyla-18925.html